Tại phiên thảo luận của Quốc hội vào sáng ngày 5/11, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, GS Lê Quân, đã chia sẻ về vấn đề kinh phí dành cho các nhà khoa học, đặc biệt là việc phân bổ kinh phí cho các đề tài nghiên cứu hiện nay còn rất manh mún và thiếu sự ổn định. Ông nhận định rằng việc đầu tư cho các nhà khoa học cần phải có chiến lược dài hạn hơn để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tiến bộ trong khoa học công nghệ.
Kinh phí cho nghiên cứu hiện tại không đủ đáp ứng nhu cầu
Theo báo cáo của GS Lê Quân, năm nay Đại học Quốc gia Hà Nội nhận khoảng 70 tỷ đồng kinh phí cho hoạt động khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, với gần 2.500 nhà khoa học, trong đó có 72 giáo sư và 482 phó giáo sư, mỗi nhà khoa học chỉ nhận được trung bình khoảng 50 triệu đồng mỗi năm để thực hiện các nghiên cứu. Đây là một mức hỗ trợ quá thấp nếu so với yêu cầu và kỳ vọng trong việc phát triển các đề tài nghiên cứu khoa học có tính đột phá.
Cần cơ chế tài chính dài hạn và đổi mới quy trình phân bổ
GS Lê Quân đề nghị cần có một cơ chế phân bổ kinh phí khoa học rõ ràng hơn và có định mức dài hạn để các nhà khoa học không phải phụ thuộc vào việc duyệt đề tài từng năm. Ông nhấn mạnh rằng quy trình hiện tại, với việc phải duyệt qua nhiều cấp, từ Bộ Khoa học và Công nghệ đến Quốc hội, khiến quá trình này trở nên phức tạp và thiếu tính ổn định.
Ông cho rằng để đạt được đột phá trong khoa học và công nghệ, cần phải có sự tin tưởng và đầu tư dài hạn cho các nhà khoa học. Điều này sẽ giúp tạo điều kiện để các nhà nghiên cứu phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo và đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Quỹ Khoa học công nghệ và vai trò của doanh nghiệp
Đại biểu Nguyễn Quang Huân, đoàn Bình Dương, đồng tình với quan điểm của GS Lê Quân và cho rằng ngoài ngân sách nhà nước, cần phải phát huy vai trò của các Quỹ Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Các quỹ này có thể nhận được nguồn tài trợ từ các doanh nghiệp, giúp tăng cường nguồn lực cho nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên, việc chi tiền từ các quỹ này hiện tại gặp phải không ít khó khăn, và cần có các biện pháp cải cách để nguồn lực này được sử dụng hiệu quả hơn.
Theo Luật Khoa học và Công nghệ, các doanh nghiệp nhà nước có nghĩa vụ trích tối đa 10% thu nhập tính thuế hàng năm để lập Quỹ phát triển khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, việc thực hiện quy định này hiện gặp nhiều trở ngại, cần có các cải tiến để việc thu và chi từ quỹ này được minh bạch và dễ dàng hơn.
Cải cách cơ chế tài chính trong khoa học công nghệ
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Huỳnh Thành Đạt, đã thông báo về các động thái tích cực nhằm cải cách cơ chế tài chính trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Chính phủ đã giao Bộ Tài chính sửa đổi Nghị định 70 theo hướng công khai, minh bạch và tôn trọng đặc thù của nghiên cứu khoa học, đó là chấp nhận rủi ro trong quá trình nghiên cứu.
Ngoài ra, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang kiến nghị xây dựng một nghị định mới về cơ chế tự chủ tài chính cho các đơn vị nghiên cứu khoa học công nghệ. Dự thảo sửa đổi Nghị định 95/2014/NĐ-CP về đầu tư và cơ chế tài chính cho hoạt động khoa học và công nghệ đang được hoàn thiện, nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong việc sử dụng nguồn kinh phí cho đầu tư hạ tầng nghiên cứu của các tổ chức viện, trường.
Kết luận
Việc cải cách cơ chế tài chính cho nghiên cứu khoa học là một yêu cầu cấp thiết để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển khoa học công nghệ tại Việt Nam. Các nhà khoa học cần được đầu tư dài hạn và có một cơ chế tài chính minh bạch, ổn định để có thể thực hiện những nghiên cứu đột phá, đóng góp vào sự phát triển của đất nước. Việc tăng cường vai trò của doanh nghiệp trong việc hỗ trợ tài chính cho khoa học công nghệ cũng là một hướng đi đúng đắn, cần được triển khai mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.